Żurek z babką, potop i lokowanie produktu. Kolejna odsłona wielkanocnej akcji „Nowin” Data dodania: 2019-04-17

Aby świątecznej tradycji stało się zadość, a dzieci z gliwickiej świetlicy PCK dostały na święta paczki z łakociami, zaprosiliśmy do udziału w naszej akcji osoby z wielkim sercem. W gościnnych progach restauracji Spartan pojawili się: Anna Gilner (dyrektor Zarządu Dróg Miejskich w Gliwicach), Renata Caban (zastępca dyrektora Miejskiego Zarządu Usług Komunalnych w Gliwicach), Marek Pszonak (przewodniczący rady miasta) i Bartłomiej Kowalski (radny sejmiku województwa śląskiego). Zdobiąc styropianowe jajka, ciekawie opowiadali o zwyczajach w swoich domach i okazali hojność, fundując słodycze dla podopiecznych PCK.

 

Zdobienie jajek nie było zadaniem łatwym, ale wszystkim udzielił się przedświąteczny nastrój. Spotkanie stało się okazją, by wrócić do przeszłości – lat dziecinnych, rodzinnego domu.

- Przygotowania zaczynaliśmy przed Niedzielą Palmową - mówi Pszonak. - Mama ma wyjątkowe zdolności manualne i robiła kiedyś piękne palmy.  Pamiętam, że mój pokój cały był nimi zawalony. Nie bez kozery. Mama miała stragan i te palmy sprzedawała, zasilając domowy budżet. Prawdziwie religijne świętowanie zaczynaliśmy w triduum paschalne. Przez 20 lat byłem ministrantem, więc ten czas spędzałem głównie w kościele. Kiedy wieczorem wracałem do domu, spowijał go zapach przygotowywanych potraw. Najgorzej było w Wielki Piątek, wtedy mój śp. tato przynosił z działki uwędzoną wędlinę. Ślinka nam leciała, ale post to post. (śmiech) W sobotę, tradycyjnie, zdobiliśmy jajka i święcili pokarmy. Z tego pierwszego byłem zwolniony, bo zdobieniem zajmowało się moich pięć sióstr. Wizyta z koszyczkiem w kościele była zaś moim zadaniem. Czułem się taki wyróżniony... Staram się pielęgnować te zwyczaje. Mamy też w rodzinie wypracowaną własną tradycję. Jest nią wspólne wychodzenie z koszyczkiem i robienie pamiątkowego zdjęcia z tego wydarzenia. 

- Wspomnienie świąt to przede wszystkim myśl o gruntownych porządkach w domu i ogrodzie (tym drugim zajmował się na szczęście mój brat), no i zdobieniu jajek - opowiada Gilner. - Najpierw trzeba było "wykąpać" je w łupinach z cebuli. Ubarwione na brązowo skrobało się ostrym przedmiotem, gwoździem lub rysikiem, tworząc misterne wzorki. Byłam podobno najbardziej uzdolniona plastycznie w rodzinie, więc te czynności należały do mnie. Potem przygotowywałam koszyk ze święconką i szłam do kościoła. Lubiłam ten czas, nadal lubię. Dbam, by święta miały uroczysty charakter. 

- U mnie było podobnie jak u Marka Pszonaka - uśmiecha się Kowalski. - Byłem ministrantem i przedświąteczny czas spędzałem w kościele, dzięki czemu nie musiałem robić porządków. Pomagałem jedynie w zakupach. Zdobienie jajek to z kolei nie moja bajka. Zresztą, proszę popatrzeć [Kowalski pokazuje swoją pracę – red.], jestem plastycznym antytalentem. W Wielką Sobotę umawiałem się z kolegami z dzielnicy i razem szliśmy do kościoła. Bywało, że musieliśmy dopasować się do meczów naszego Piasta, bo grał akurat przy Okrzei. 

- Święta to nieprawdopodobne zapachy... – mówi Caban. - Za moich czasów rodzice musieli zdobywać szynkę. Stało się w długich kolejkach do rzeźnika lub jechało po wyroby na wieś. Dziś idziesz do sklepu i wszystkiego jest „do wyboru, do koloru”. Potem upolowane wędliny wieszało się w spiżarni i czekało do wielkanocnej niedzieli. Jak one wtedy smakowały! Mniam... Wielkanoc nie mogła się obyć bez bazi i sprzątania. Te zadania należały do mnie. Pielęgnuję świąteczne tradycje. Wciąż żyje 93-letnia mama, która mieszka z moim bratem, dlatego najczęściej to u niej jemy wielkanocne śniadanie. Każdy przywozi seniorce w prezencie święconkę, tak mamę honorujemy.

 - Urodziłem się na początku lat 90., więc nie pamiętam kłopotów z zaopatrzeniem – dodaje Kowalski. - Przed świętami szło się po prostu do sklepu i robiło sprawunki. Na stole niczego nie brakowało. Śniadanie wielkanocne zawsze, obowiązkowo, jadało się z rodziną. Kilka lat temu zmarła moja mama, więc z bratem przychodzimy teraz do taty. Jest też z nami babcia. Na stole leżą same pyszności, ale zanim dobierzemy się do nich, dzielimy jajkiem i składamy życzenia. Rano zwykle dużo nie jem, jednak nie mogę oprzeć się tatowemu żurkowi, takiemu tradycyjnemu, z kiełbasą.  Py-cho-ta! Gdy już go zjem, nie mam ochoty na nic więcej. Mimo że potrawy kuszą oczy i nozdrza, wciąż pamiętam o nieubłaganej łazienkowej wadze. (śmiech) 

 

- Wrócę jeszcze do tych szynek, o których przed chwilą mówiłam - proponuje Caban. - Dziś nie ma kłopotu z zakupem, ale w moim domu pozostał zwyczaj kładzenia ich na stole w całości, nie w plastrach. Dekorujemy je, jak kiedyś, borowinowymi gałązkami, wtedy ładnie pachną i pięknie wyglądają. Obok stoi talerz z rzeżuchą i jajkami. Są też ciasta – mazurki, strucle z powidłami czy makiem. Na śniadanie nie mamy w zwyczaju jedzenia gorących potraw, poza białą kiełbasą. Żurek jest dopiero na obiad. Dla mnie święta to czas miłych spotkań, biesiadowania. 

- W niedzielny poranek najważniejsze było szukanie zajączka – mówi Gilner. - Zanim zasiedliśmy do posiłku, ganialiśmy po ogrodzie, w którym babcia chowała drobne upominki. To była największa frajda. Śniadanie zaczynaliśmy od święconki, a stół uginał się od dobroci. Rodzice sami wędzili wędliny, do dziś zresztą to robią. Uwielbiam warzywną sałatkę, białą kiełbasę. Nie wiem, jak u innych, ale u mnie na wielkanocne śniadanie przygotowywało się jajecznicę z poświęconymi wędlinami.

- Najpierw szło się na rezurekcję, potem jadło śniadanie - wspomina Pszonak. - Gdy starsze siostry pozakładały rodziny, przy stole zasiadało nawet dwadzieścia osób. Mama trzymała w ręku talerz z jajkami i zaczynała: zapraszam cię na święcone jajko, byśmy dotrwali następnego zmartwychwstania.  A potem pałaszowaliśmy. Na stole koniecznie stały żonkile, obok misa z żurkiem na zakwasie, szynką, święconym jajkiem i koniecznie tartym chrzanem. Do tego, co może dziwić, przegryzaliśmy słodką drożdżową babkę. Niebo w gębie. 

- Lany poniedziałek był u nas zawsze mokry - śmieje się Gilner. - Spora w tym zasługa taty, wyrozumiałego dla moich kolegów. Stawiał mnie przed drzwiami i musiałam sobie radzić. Jaka byłam wtedy zła! A chłopcy jeszcze dostawali od moich rodziców kroszonki! Musiałam zachować czujność, bo w domu polowali też na mnie tata z bratem. Nie raz miałam kubek z wodą na głowie. Był też inny zwyczaj w rodzinie: dziadek i wujkowie oblewali kobiety perfumami. Pamiętam takie o nazwie "Pani Walewska".

- Póki dzieciaki były małe, śmigus-dyngus zawsze kończył się potopem - opowiada Caban. - „Wszyscy na wszystkich”, a dom pływał. Z latami zwyczaj nieco się ucywilizował i oblewanie ograniczyło do małych sikawek.  

- Byłem pod tym względem chuliganem - przyznaje Kowalski. - Po mszy goniło się dziewczyny i oblewało z góry na dół. Zdarzało się, że mokry stawał się ktoś wychodzący z autobusu. Wyposażeni byliśmy w wiadra lub worki z wodą, pole rażenia było więc ogromne. Dziś już tego nie robię. 

- Czego ja się w życiu naoglądałem w lane poniedziałki... - tajemniczo zaczyna Pszonak. - To przez moje siostry. Rodzice szli w gości, dziewczyny i ja zostawaliśmy w domu i... działo się. Mieszkanie pływało! Powszechnym w użyciu były smoczki zamykane korkiem. Moją żonę oblewam dziś symbolicznie, może tyle ze dwa razy udało mi się ją wrzucić do wanny. (śmiech)

Ani się obejrzeliśmy, a minęło kilkadziesiąt minut pogawędki. Moi goście ciekawie opowiadali o świątecznych zwyczajach, ale też dobrze wykonali swoją robotę. Co namalowali na jajkach? 

- U mnie dominują fale - zaczęła Caban. - Lubię podróżować i one są chyba taką tęsknotą, marzeniem. Może za rzeką Loarą i zamkami nad nią? Koniecznie chciałabym tam pojechać. Proszę też zauważyć, że na moim jajku znalazły się kolory wiosny, żółty i zielony. I najważniejsze: nie przejawiam żadnych zdolności plastycznych. (śmiech)

U Kowalskiego, który pomalował jajko na niebiesko i czerwono, ewidentnie widać przywiązanie do Gliwic oraz Piasta. Nieoczekiwanie pojawiły się też czarne kropki. 

- Co to takiego? - zapytałem.

- To są łaty piłkarskie. Tak trudno to zauważyć?! -  wykrzyczał ze śmiechem. - U mnie, jak widać, żadnej symboliki wielkanocnej nie ma. Nie każdy ma talent taki, jak pani Ania.

Rzeczywiście, Anna Gilner najładniej przyozdobiła swoją pisankę. - Wiosna i święta kojarzą nam się przede wszystkim z ciepłymi, pastelowymi kolorami i takimi wykonałam moją pisankę - stwierdziła szefowa ZDM. - Wszystko kwitnie, słoneczko mocniej przygrzewa, nad nami błękitne niebo. Słowem: jest pięknie.

- Lokowanie produktu - zauważył Kowalski, patrząc na pisankę Pszonaka. Pojawiło się na niej logo Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. - Święta łączą rodziny, obyczaje, ludzi – zauważył przewodniczący rady. - Zależy mi, by metropolia była takim podmiotem łączącym wspólne idee oraz potrzeby. Dziś mamy na to szansę. Jeśli ją wykorzystamy, wszyscy zyskamy.

Wysłuchał: Andrzej Sługocki

Fotografował: Michał Buksa