Ekspozycja prezentowana w oddziale Muzeum w Gliwicach - Domu Pamięci Żydów Górnośląskich - była jedną z pięciu, które zakwalifikowały się do ścisłego finału plebiscytu. Łącznie do udziału w konkursie zgłoszono 200 muzealnych przedsięwzięć z Polski i zagranicy. Uroczyste wręczenie nagród miało miejsce 3 czerwca na gali w Pałacu Rzeczypospolitej w Warszawie.
Wystawa stała „Żydzi na Górnym Śląsku”, której kuratorką jest Bożena Kubit, została udostępniona do zwiedzania w grudniu 2018 r. To pierwsza w Polsce tak przekrojowa i kompleksowa ekspozycja, ukazująca historię oraz życie społeczne i religijne górnośląskich Żydów, a także ich udział w działalności gospodarczej. Jest ona w pełni nowatorska, zarówno w podjętej tematyce, jak i ze względu na ciekawą, niezwykłą aranżację czy zastosowanie wielopoziomowych form przekazu. W narracji historycznej – poprowadzonej od średniowiecza po współczesność – ukazano skomplikowane dzieje współwystępowania tej mniejszości narodowej i religijnej, fale migracji oraz współudział w życiu społecznym i gospodarczym. Szczególny nacisk położono na XIX i początki XX w., kiedy wkład Żydów w rozwój górnośląskiego przemysłu i kultury był największy.
Ukazano strukturę życia religijnego (związki wyznaniowe, organizacje społeczne, kulturalne itp.), a także postępującą asymilację oraz różnice, jakie zachodziły pomiędzy dominującymi Żydami niemieckimi a tymi napływającymi ze Wschodu. W tej części wystawy niezwykle ważnym i atrakcyjnym elementem jest tzw. kryształ, czyli podświetlana instalacja, na której ukazano wszystkie synagogi górnośląskie: ich historię, usytuowanie w krajobrazie miasta, liczne ilustracje i dokumenty. Prezentacji towarzyszy muzyka synagogalna. Z życiem religijnym wiążą się oryginalne eksponaty, jak świeczniki, parochety, ozdoby Tory, księgi, zegar modlitewny, naczynia obrzędowe itp. Ponadto ukazano postacie najważniejszych rabinów.
Osobno przedstawione są życiorysy i dorobek kilkudziesięciu najbardziej znaczących przemysłowców – przedstawicieli takich rodzin, jak Friedländer, Caro, Huldschinsky, Haase, Fränkel, Pinkus, Troplowitz – oraz ludzi nauki i kultury, w tym noblistów (K. Bloch, O. Stern, E. Pascha, A. Silbergleit, M. Tau, F. Waxman).
W kolejnych częściach wystawy podjęto trudne tematy związane z podziałem Górnego Śląska w 1922 r. na część niemiecką i polską oraz kolejno narastającym antysemityzmem i nazizmem, znaczeniem tzw. petycji Bernheima czy tragicznym czasem Zagłady - w tym przedstawiono działania antyżydowskie, gettoizację, obozy pracy przymusowej, deportacje do ośrodków zagłady i marsze śmierci w styczniu 1945 r.
Ważnymi elementami tej części ekspozycji są wykazy deportacyjne i wspomnienia, obrazujące jednostkowe losy – udostępnione do słuchania, a także ekspresyjna, przestrzenna instalacja, prezentująca synagogi zniszczone w tym okresie.
W ostatniej sali ukazano przykładowe historie nielicznych ocalałych z wojny oraz dzieje powojenne, począwszy od napływu na Górny Śląsk społeczności żydowskiej ze Wschodu, po kolejne fale emigracji, w szczególności w 1968 r.
Historia Żydów na Górnym Śląsku została doprowadzona do współczesności: aktualną działalność zaprezentowano w postaci nagrań filmowych z przedstawicielami tej społeczności, które przeprowadzono jesienią 2018 r.
Komentarze (0) Skomentuj