Już 23 i 24 września 2023 odbędzie się kolejna, dwudziesta pierwsza edycja Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego organizowanych przez Muzeum w Gliwicach. Tegoroczna odsłona wydarzenia poświęcona będzie Zatorzu – dzielnicy miasta, która zdecydowanie zasługuje na lepsze poznanie.
Mimo tego, że terytorialnie jest jedną z najmniejszych na mapie Gliwic, to właśnie w jej granicach administracyjnych znajdują się tak charakterystyczne i ważne dla historii, kultury oraz gliwickiej współczesności obiekty jak kościół pw. Chrystusa Króla, Dom Pamięci Żydów Górnośląskich czy Stadion Miejski im. Piotra Wieczorka. Zatorze to teren o mocno przemysłowych korzeniach (w 2 poł. XIX w. powstała tutaj jedna z największych rozrządowych kolei w Europie, przy której zbudowano wielkie Zakłady Naprawy Wagonów i Warsztaty Naprawy Lokomotyw), osiedla robotnicze, ale też secesyjne oraz modernistyczne kamienice. To także „kraina dzieciństwa” jednego z najwybitniejszych śląskich pisarzy – Horsta Bienka i miejsce przenikania się odmiennych kulturalnie i religijnie światów.
- Zatorze jest jedną z ważniejszych dzielnic miasta Gliwice, gdyż od najdawniejszych czasów przez jego przyszłe terytorium przebiegały dwa ważne szlaki handlowe (a potem ulice) prowadzące z Gliwic w kierunku Bytomia (do stolicy lokalnego księstwa) i do Tarnowskich Gór (miasta gwarków). Obecnie to ulice: Tarnogórska i Chorzowska. W średniowieczu i czasach nowożytnych większość terenów przyszłego Zatorza stanowiły pola uprawne, a także duży obszar leśny na północy, w tym późniejszy Las Miejski. W tamtym czasie obecne Zatorze wchodziło w skład Szobiszowic i podlegało tamtejszej parafii. Przełomem w dziejach tego obszaru było jego oddzielenie od reszty terenów podmiejskich w Gliwicach Kanałem Kłodnickim i linią kolejową w 1 poł. XIX wieku. Odtąd możemy mówić o tym terenie jako o „zatorzu”, ale wyłącznie w kategorii geograficznej. Faktycznie teren przyszłej Dzielnicy Zatorze należał wtedy do kilku różnych jednostek administracyjnych. Pomimo wspomnianych zmian komunikacyjnych teren przyszłego Zatorza ciągle był jednak słabo zaludniony. Przełomem w tym względzie była dopiero budowa od jego południowej i wschodniej strony linii kolejowych i towarzyszących im warsztatów w 2 połowie XIX wieku. W takich okolicznościach powstała tutaj jedna z największych stacji rozrządowych kolei w Europie, przy której zbudowano wielkie Zakłady Naprawy Wagonów i Warsztaty Naprawy Lokomotyw. Wraz z rozwojem sieci kolejowej i budową zakładów przemysłowych na tym terenie zaczęły powstawać także osiedla mieszkaniowe dla pracowników działających tutaj zakładów. W takich okolicznościach na przełomie XIX i XX w. powstały trzy patronackie osiedla mieszkaniowe przy obecnych ulicach: Chorzowskiej (dla pracowników Zakładów Hutniczych Huldschinskiego), św. Marka (kolejowe i dla pracowników fabryki szamotu) i Okrzei (kolejowe). Wraz z ich budową powstała też pierwsza, świadoma swej odrębności, większa grupa mieszkańców Dzielnicy Leśnej (Stadtwaldu), bo tak określali ją wtedy jej niemieccy mieszkańcy. Wówczas też formalnie wytyczono Dzielnicę Leśną pod względem administracyjnym. Po zakończeniu II wojny światowej i wysiedleniu Niemców na teren dawnej Dzielnicy Leśnej napłynęła ludność polska z Kresów Wschodnich, ale pozostała tutaj także pewna nieliczna grupa polskich Górnoślązaków. Formalnie tereny pomiędzy ulicami Tarnogórską a Chorzowską, nadal występowały jako część Szobiszowic, a przynajmniej zachodnia cześć obecnego Zatorza w pasie ziemi przy ul. Tarnogórskiej (po linię autostrady) z Lasem Miejskim jako osobną jednostką administracyjną. Jednak już w latach 50.-60 XX w. nowi polscy mieszkańcy tej dzielnicy upowszechnili nazwę „Zatorze” na określenie swojej „małej ojczyzny” w jakiej żyli. Nazwa ta zakorzeniła się tak bardzo, że zaczęto używać jej także w dokumentach miejskich na określnie części miasta na północ od dworca kolejowego. W takich okolicznościach powstały tutaj dwie jednostki administracyjne: dawne pierwotne Zatorze na północy oraz nowo wybudowane osiedle Millenium na południu. W przyszłości z ich połączenia powstała obecna Dzielnica Zatorze, której obecne granice ostatecznie określono uchwałą Rady Miasta w 2020 roku – mówi Damian Recław, kierownik i koordynator tegorocznej, XXI edycji GDDK.
Udział we wszystkich wydarzeniach w ramach XXI GDDK jest bezpłatny. Zapisy na wycieczki przyjmujemy od 18 września br. pod numerem telefonu: 783 560 006. Liczba miejsc ograniczona, decyduje kolejność zgłoszeń. Jedna osoba może zarezerwować maksymalnie 4 miejsca. Osoby niepełnoletnie mogą brać udział w wycieczkach tylko pod opieką dorosłych. Organizator zastrzega sobie możliwość zmiany programu.
Program XXI Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego:
Patronat honorowy nad XXI edycją GDDK -
Prezydent Miasta Gliwice
Adam Neumann
Organizator XXI GDDK 2023: Muzeum w Gliwicach
Dyrektor: Grzegorz Krawczyk
Kierownik XXI GDDK: Damian Recław
23 i 24 września 2023 - WYCIECZKI TERENOWE PO DZIELNICY ZATORZE
1. Zwiedzanie kościoła pw. Chrystusa Króla przy ul Poniatowskiego
Termin wycieczek:
- sobota, 23 września w godz. 9.00-11.00 i w godz. 13.00-15.00
Początek wycieczki: wejście główne do kościoła pw. Chrystusa Króla
Trasa wycieczek:
1. Zbiórka przed wejściem głównym do kościoła.
2. Przejście na zewnątrz kościoła, w stronę plebanii.
3. Obejście kościoła dookoła.
4. Wejście do kościoła.
5. Wejście na chór.
6. Zejście z chóru. Prawą nawą przejście w kierunku Kaplicy Adoracji.
7. Zwiedzanie Kaplicy Adoracji.
8. Przejście do prezbiterium.
9. Przejście do zakrystii; tutaj zwiedzanie wystawy dawnych szat liturgicznych kościoła Chrystusa Króla używanych przed reformami liturgicznymi lat 60. XX w.
10. Koniec oprowadzania, zwiedzający udają się lewą nawą boczną do wejścia głównego.
Przewodnik i kurator wystawy: Anna Kulczyk
2. Zwiedzanie Stadionu Miejskiego w Gliwicach im. Piotra Wieczorka
Terminy wycieczek:
- sobota, 23 września w godz. od 9.00-10.00;
- niedziela, 24 września w godz. od 10.30-11.30
Początek wycieczki: Oficjalny Sklep Piasta Gliwice
Trasa wycieczek:
1. Zbiórka przy Oficjalnym Sklepie Piasta Gliwice.
2. Przejście do głównego holu, który znajduje się w budynku klubowym.
3. Przejście do mixzone – strefa zawodników.
4. Przejście do szatni gości.
5. Wyjście z szatni i przejście na główną płytę boiska.
6. Przejście pod trybunami wokół boiska.
7. Udanie się na trybuny – strefa vip.
8. Przejście do budynku do sali vip, a następnie do skyboxa nr 1.
9. Zejście do sali konferencyjnej.
10. Zakończenie oprowadzania, zwiedzający udają się klatką schodową do głównego wyjścia, a następnie przechodzą bramą obok Oficjalnego Sklepu Kibica.
Przewodnik: Paulina Puszcz
3. Zwiedzanie Zespołu-Szkolno-Przedszkolnego nr 8 (Szkoła Podstawowa nr 18) im. Jana Pawła II przy ul. Okrzei 16
Terminy wycieczek:
- sobota, 23 września w godz. 11.30-12.30
- niedziela, 24 września w godz. 9.30-10.30
Początek wycieczki: wejście do ZS-P nr 8 od strony placu szkolnego
Trasa wycieczki:
1. Zebranie się grupy przed wejściem bocznym na portiernię
2. Wejście do budynku, wskazanie po lewej lokalizacji świetlicy, gabinetów pracy indywidualnej z uczniem- logopedia, praca z uczniami z doświadczeniem migracji, części gospodarczej, technicznej
3. Udanie się pod tablicę patrona, gablota ze sztandarem, sala lekcyjna nr 1. Przejście na pierwsze piętro, sala lekcyjna 17, biblioteka. Przejście na drugie piętro, sala 24 pracownia techniczna. Przejście na trzecie piętro, sala 34 historyczna. Zejście na piętro drugie i przejście korytarzem do drugiego skrzydła.
4. Wejście na trzecie piętro, sala 37 muzyczna (widok z sali na okolicę, przez wiele lat była tam świetlica szkolna). Zejście na drugie piętro, sala 30 gabinet fizyczno-chemiczny (bardzo dobrze wyposażony w nowoczesne pomoce szkolne). Przejście na pierwsze piętro, sala 23 pokój nauczycielski (z potrzebnymi urządzeniami i wyposażeniem) oraz sala 22 pracownia informatyczna. Przejście do części piwnicznej, w której znajduje się jadalnia oraz sklepik.
5. Powrót na parter i przejście łącznikiem do części, w której znajdują się sale gimnastyczne oraz przedszkole. Przejście łącznikiem do końca korytarza i skręt w lewo, duża sala gimnastyczna, a po prawej stronie mała sala gimnastyczna z wyjściem na patio. W tej części znajdują się również gabinety pracowników pomocy psychologiczno-pedagogicznej, administracji, dyrektora przedszkola.
6. Powrót korytarzem i przejście do przedszkola (drzwi oszklone po lewej stronie). W tej części znajduje się, również po lewej stronie, sala sensoryczna z wyjściem na patio. Przejście korytarzem na wprost do sali przedszkolaków. Wyjście na zewnątrz, na boisko, koniec wycieczki.
Przewodnik: Joanna Puchalik
4. Zwiedzanie Domu Pamięci Żydów Górnośląskich i cmentarza żydowskiego
Terminy wycieczek:
- sobota, 23 września w godz. 15.00-16.00
- niedziela, 24 września w godz. 10.00-11.00
Początek wycieczki: w holu głównym Domu Pamięci Żydów
Trasa wycieczki:
1. Zbiórka w holu głównym Domu Pamięci Żydów Górnośląskich.
2. Wprowadzenie do historii budynku dawnego domu przedpogrzebowego.
3. Wizyta na cmentarzu żydowskim.
4. Oprowadzanie po wystawie stałej „Żydzi na Górnym Śląsku”.
5. Zakończenie oprowadzania.
Przewodnik: Karolina Jakoweńko i Alicja Ososińska
5. Wycieczka po wybranych zabytkowych kamienicach i willach na Zatorzu
Termin wycieczki:
- sobota, 23 września w godz. 11.30-13.30
- niedziela, 24 września w godz. 15.00-16.30
Początek wycieczki: willa przy ul. Lipowej 3
Trasa wycieczki:
1. Zbiórka przed willą przy ul. Lipowej 3.
2. Następne obiekty, to secesyjne kamienice - ul. Lipowa 8, 10.
3. Przykłady historyzmu oraz modernizmu - ul. Lipowa nr 9, 13, ul. Opolska 27/ul. Lipowa oraz ul. Dąbrowskiego 2-4-6/ul. Lipowa.
4. Willa (przychodnia) przy ul Lipowej 36.
5. Następny przykłada modernizmu – narożna kamienica przy ul. Lipowej 42/ Żółkiewskiego.
6. Bliźniacze ceglane kamienice – ul. Lipowa 48.
7. Secesja – ul. Lipowa 58.
8. Koniec oprowadzania, zwiedzający udają się do narożnego budynku przy ul. księcia Józefa Poniatowskiego 29 / ul. S. Czarnieckiego.
9. Opcjonalnie: interesujące obiekty małej architektury na dwóch wewnętrznych placach –rzeźba foki oraz górka saneczkowa.
Przewodnik: Ewa Pokorska-Ożóg
6. Wycieczka po wybranych osiedlach mieszkaniowych Dzielnicy Zatorze
Termin wycieczki:
- sobota, 23 września w godz. 13.00-14.30
- niedziela, 24 września w godz. 13.00-14.30
Początek wycieczki: róg ulic Okrzei i Horsta Bienka (od strony GCE)
Trasa wycieczki:
1. Zbiórka na początku ul. H. Bienka od strony GCE (start, omówienie osiedla).
2. Ul. Wandy, Dąbrowskiego, Wróblewskiego (przejście, omówienie zabudowy).
3. Ul. Poniatowskiego (przejście).
4. Ul. Wolskiego, Czarnieckiego, Żółkiewskiego (omówienie osiedla DEWOG).
5. Ul. Poniatowskiego, Skowrońskiego, Witkiewicza (przejście, krótki postój przy budynkach przy ul. Kolejarzy).
6. Ul. św. Marka (omówienie osiedla).
7. Ul. Witkiewicza (przejście).
8. Ul. Pszyniczyńskiego (omówienie zabudowy osiedla NORD, koniec wycieczki).
Przewodnik: Jarosław Mach
7. Wycieczka śladem gliwickich wątków życiorysu Horsta Bienka
Termin wycieczki:
- sobota, 23 września w godz. 10.30-11.30
- niedziela, 24 września w godz. 12.00-13.00
Początek wycieczki: róg ulic Okrzei i Horsta Bienka (od strony GCE)
Trasa wycieczki:
1. Zbiórka na rogu ulicy Okrzei i Horsta Bienka – ogólny zarys wycieczki.
2. Przejście ulicą Horsta Bienka, aż pod dom pisarza – ul. Horsta Bienka 12 – opowiadanie o osiedlu robotniczym, przy którym wychował się pisarz.
3. Przystanek pod domem Horsta Bienka – opowiadanie o domu rodzinnym.
4. Przejście w stronę placu zabaw i siłowni na świeżym powietrzu przy ul. Horsta Bienka – opowiadanie o okolicznej naturze poruszanej we wspomnieniach pisarza.
5. Przejście na ulicę Okrzei – Szkoła Podstawowa nr 8 – opowiadanie o wspomnieniach szkolnych.
6. Przejście na skwer przy Kościele Chrystusa Króla – opowiadanie o przeżyciach związanych z przynależnością do ugrupowań kościelnych.
7. Podsumowanie spaceru – opowieść o powrocie do dzieciństwa.
Przewodnik: Małgorzata Makowska
23 września 2023 - WYKŁAD O HISTORII ZATORZA
Tytuł wykładu: „Dzieje Zatorza”
Miejsce wykładu: Dom Pamięci Żydów Górnośląskich przy ul. ks. Poniatowskiego 14
Termin wykładu:
- sobota, 23 IV 2023 r., w godz. 16.00-17.00
Wstęp wolny, liczba miejsca ograniczona
Wykładowca: Bogusław Małusecki
Udział we wszystkich wydarzeniach w ramach XXI GDDK jest bezpłatny. Zapisy na wycieczki przyjmujemy od 18 września br. pod numerem telefonu: 783 560 006. Liczba miejsc ograniczona, decyduje kolejność zgłoszeń. Jedna osoba może zarezerwować maksymalnie 4 miejsca. Osoby niepełnoletnie mogą brać udział w wycieczkach tylko pod opieką dorosłych. Organizator zastrzega sobie możliwość zmiany programu.
Punkt informacyjny XXI GDDK 2023:
Dom Pamięci Żydów Górnośląskich
ul. Księcia Józefa Poniatowskiego 14, 44-100 Gliwice
tel. 605-362-594; dompamieci@muzeum.gliwice.pl
Komentarze (0) Skomentuj