8 września o 17.00 otwarcie wystawy w Domu Pamięci Żydów Górnośląskich.
Wystawa opowiadać będzie historię Frajdli Telenr, jej córek Rywki i Guty, przyjaciółek oraz tytułowego zielonego pamiętnika.
W październiku 1945 roku na zielonej szwedzkiej wyspie Visingsö Frajdla Telner oraz jej przyjaciółki, byłe więźniarki obozu w Ravensbrück, zapozowały do ostatniej wspólnej fotografii. Każda z kobiet niosła skutki traumatycznych doświadczeń: Frajdla przeżyła będzińskie getto, obóz pracy Annaberg, obozy koncentracyjne Auschwitz-Birkanau i Ravensbrück, a następnie białymi autobusami trafiła do Padborg, dalej do Malmö, aż wreszcie na Visingsö. Na fotografii przyjaciółki są uśmiechnięte i dobrze ubrane. Frajdla trzyma w rękach coś małego – notes…? Być może to zielony pamiętnik, tuż przed rozstaniem wypełniany przez 49 kobiet życzeniami „pomyślności na nową drogę życia”? Niewielka zielona książeczka zachowała ich imiona, nazwiska i zdjęcia.
Wiele lat później niewielki pamiętnik – notes w zielonej, satynowej okładce – trafił w ręce wnuczki Frajdli –Joanny Fleks, która pielęgnuje pamięć o swojej rodzinie. To ona pomogła nam odczytać niemal szkatułkową historię swojej matki Rywki – dziecka uratowanego z Holokaustu – stanowiącą jedną z wielu kronik czasów wojny na pograniczu Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego.
Kuratorki wystawy Karolina Jakoweńko i Alicja Ososińska skupiły się się na rekonstrukcji losów tylko jednej z kobiet przedstawionych na fotografii z Visingsö: właścicielce pamiętnika, Frajdli Telner, oraz jej córek – Rywki i Sury. Możemy sobie tylko wyobrazi, jak poruszające były historie pozostałych kilkudziesięciu kobiet, które zostawiły swoje wpisy w zielonym pamiętniku.
Właścicielką zeszytu była Frajdla Telner (1908–1964) z Będzina, która zamieniła zwykły brudnopis w świadectwo przyjaźni, a także zebrała notatki opisujące traumę autorek. Wszystkimi kobietami, które wpisały się do zielonego pamiętnika, były polskie Żydówki ocalałe z Holokaustu. Z treści notesu nie poznajemy ich losów, możemy próbować jedynie rekonstruować je na podstawie tysięcy podobnych.
Zielony zeszycik zawiera 49 imion i nazwisk, kilkadziesiąt zdjęć, wpisów, czasami adresy i nazwy miejscowości. Kobiety z pamiętnika rozstały się w październiku 1945 roku, być może na zawsze. Oryginalny zielony pamiętnik ma satynową okładkę, ozdobiony jest własnoręcznym haftem oraz inicjałami właścicielki, Frajdli Telner.
Ekspozycja, oprócz spisanej historii – w dużej mierze opartej na relacjach świadków historii - pokazuje fotografie z kolekcji rodzinnej, dokumenty, oraz sam pamiętnik – jako unikatowe świadectwo przyjaźni kilkudziesięciu ocalałych Żydówek.
Podczas otwarcia odbędzie się spotkanie z Renatą Kołodziejską (Rywką Telner) oraz jej córką Joanną Fleks
Wystawa potrwa do 30 czerwca 2024
Wystawa dofinansowana została ze środków Stowarzyszenia Żydowskiego Instytutu Historycznego
Komentarze (0) Skomentuj