Z dr Agnieszką Labus, adiunktem na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej, prezes Fundacji Laboratorium Architektury 60+, o najnowszym projekcie dotyczącym ulicy Plebańskiej rozmawia Małgorzata Lichecka. 


Ucieszyła mnie wiadomość, że pani zespół będzie się zajmował tą ulicą. Ostatnio stała się oczkiem w głowie nie tylko architektów, ale także urzędników, którzy długo nie dawali się przekonać do zmian w jej przestrzeni. 

Przygotowaliśmy projekt interdyscyplinarny. Uczestniczy w nim Wydział Architektury Politechniki Śląskiej, Instytut Badań nad Edukacją i Komunikacją Politechniki Śląskiej, Fundacja Laka, Fundacja Laboratorium Architektury 60+ (LAB 60+). Kluczową sprawą jest współpraca z międzynarodowymi ekspertami. Są wśród nich głównie architekci i urbaniści, nieograniczający się w swoim sposobie myślenia wyłącznie do aspektów przestrzennych. To osoby pracujące w najlepszych światowych pracowniach architektonicznych. Na przykład Camilla Siggaard Andersen, architektka, ekspertka w dziedzinie urbanistyki, mobilności, zmian społecznych i technologii oraz tworzeniu strategii user experience dla budynków i przestrzeni publicznych. Jej badania skupiają się na odkrywaniu zależności pomiędzy planowaniem miast a zachowaniem i doświadczeniami ludzi. Jest projektantką i konsultantką ds. obsługi użytkowników w pracowni ARUP z siedzibą w Londynie oraz w Gehl Architects. 

Albo Paul Clemens Bart, architekt, designer, współzałożyciel pracowni BART/BRATKE, absolwent TU Munich Department of Architecture. Stypendysta w Niemieckim Instytucie Nauki i Technologii w Singapurze oraz asystent naukowy w TU Munich. Ekspert w dziedzinie interdyscyplinarnego projektowania, nowych technologii i metodologii cyfrowych. Jego projekty były prezentowane m.in. podczas Biennale Architektury w Wenecji i IAA Frankfurt Motor Show. Doświadczenie projektowe zdobywał w pracowniach Zaha Hadid Architects w Londynie i LAVA (Laboratory for Visionary Architecture) w Sydney oraz Berlinie. W gronie zaproszonych ekspertów znajdą się też m.in. dr Piotr Kuczia, Anastasia Elrouss (Liban), Marvin Bratke (Niemcy), prof. Alberto T. Estévez (Hiszpania).

Fundacja Laka i LAB 60+, której pani jest liderką, od lat angażują się w „poprawianie” miejskich przestrzeni. 

Laka jest ogólnoświatową siecią skupioną na pozytywnym wpływie na otoczenie poprzez działania społeczne, architektoniczne i technologiczne. Część non profit Laki (Fundacja Laka) od 2015 r. organizuje konkurs „Architektura, która reaguje”. Uczestnicy przedstawiają projekty posiadające zdolność wchodzenia w interakcje z otoczeniem (społecznym, zbudowanym i naturalnym). W styczniu 2018 r. Fundacja Laka uruchomiła wydawnictwo „Perspectives”, w którym publikuje wywiady z ekspertami z dziedziny architektury, urbanistyki, motoryzacji, nowych technologii, a od 2018, wspólnie z dr. Piotrem Kuczią, realizuje projekt „Design that Educates Awards” (poszukujący edukacyjnego potencjału architektury i designu). 

Z kolei Fundacja Laboratorium Architektury 60+ (LAB 60+) powstała w 2016 roku i jest pierwszą w Polsce platformą, a zarazem pracownią, zajmującą się innowacyjnym podejściem do projektowania w kontekście potrzeb starzejącego się społeczeństwa. Zajmuje się wieloma aspektami dostępności, bo nie zawsze jest ona definiowana tylko przez pryzmat przestrzenny. 

Może być przecież także dostępność ekonomiczna.

Tak, ale i behawioralna, kiedy jej po prostu nie czujemy. 

Rozumiem, że ulica dostępna to pewien skrót. 

Zadaniem naszego zespołu będzie opracowanie projektu koncepcyjnego ulicy Plebańskiej, zakładającego stworzenie prototypu nowego, interdyscyplinarnego podejścia do kwestii rewitalizacji z zastosowaniem nowoczesnych narzędzi dydaktycznych.

Dlaczego Plebańska? Bo jest ostatnio modna jako przykład udanej metamorfozy, z zapyziałej ulicy w taką trochę jak z Wiednia czy Barcelony? 

Wybraliśmy ją, biorąc pod uwagę różne uwarunkowania, a jednym z nich była… przypadkowość. Na tym przykładzie chcemy przećwiczyć nowoczesne narzędzia dydaktyczne, a zarazem zrobić coś dobrego. Plebańska już od jakiegoś czasu jest w centrum zainteresowania architektów, urzędników i mieszkańców. Dotychczasowe działania wskazują, że ma ona wszelkie cechy, by stać się właśnie ulicą dostępną. 

Na taki wybór miała też wpływ rekomendacja naszego partnera – Fundacji Laka, która skutecznie zaangażowała się w projekt „Plebańska off” (zainicjowany wspólnie z firmą skygate i restauratorami z Plebańskiej). Poza tym ulica jest w samym sercu miasta, dość blisko uczelni, co jest nie bez znaczenia, bo nie wyobrażam sobie, żeby studenci przygotowywali projekt, nie odwiedzając regularnie Plebańskiej, nie rozmawiając z jej użytkownikami: przechodniami, mieszkańcami, właścicielami restauracji, pubów, kawiarni czy sklepów. 

Co to za nowoczesne narzędzia dydaktyczne? 

Chcemy je wprowadzić po to, by skonfrontować ze standardowym, typowym postrzeganiem odnowy ulicy. To narzędzie opracowane przez organizację Waag Society i nazywa się People Value Canvas. Powstało w oparciu o dobrze znane narzędzie/szablon projektowania innowacji i modelów biznesowych Businnes Model Canvas. Strategia Canvas pozwala dobrze postawić diagnozę na zadane wyzwanie, a jednocześnie pomaga w znalezieniu niestandardowego rozwiązania, koncentrując się na różnych poziomach: emocjonalnym, w którym doświadczenia są ważne, funkcjonalnym z nastawieniem na rozwiązania, ekonomicznym, chodzi o cenę, i symbolicznym, w którym istotne jest znaczenie. People Model Canvas opiera się na strategii „users as designers”, czyli włączeniu różnych użytkowników w proces projektowy. 

Za jego pomocą będziemy chcieli wypracować innowacyjne rozwiązania w zakresie funkcjonowania ul. Plebańskiej, właśnie przez pryzmat różnych użytkowników tej przestrzeni. W ramach narzędzia brane są pod uwagę takie elementy, jak: charakterystyka, potrzeby, użytkownicy, nowoczesne technologie, doświadczenie, procesy, motywacje, kontekst i efekty. Liczą się także kompetencje społeczno-psychologiczne studentów architektury. Bazując na wiedzy naukowców, międzynarodowych ekspertów i praktyków w obszarze urbanistyki oraz architektury wypracujemy model interdyscyplinarnego podejścia do rewitalizacji (wyzwania logistyczne, organizacyjne, komunikacyjne, przestrzenne, społeczne, ekonomiczne itp.) A naszym głównym zadaniem będzie opracowanie istotnych wytycznych/standardów dla tzw. ulicy dostępnej.

W zespole projektowym, którego jest pani główną opiekunką naukową, są studentki architektury: Aleksandra Gajewska, Agata Goleśna, Joanna Jonda, Paulina Konsek, Anna Ławecka oraz Sara Malicka (liderka zespołu). 

Studentów dobieraliśmy poprzez wewnętrzny konkurs. Są to osoby zaangażowane, otwarte, zgłosiły się do projektu nie z obowiązku, a z pasji i liczą na doświadczenie oraz zdobycie kompetencji, których, być może, nie uzyskałyby w ramach standardowych zajęć. Sara Malicka chce na przykład doktoryzować się w podobnej tematyce i uczestnictwo w naszym projekcie jest dla niej dobrym przygotowaniem merytorycznym oraz praktycznym. 

Jaka będzie Plebańska w wizjach architektów?

Tego jeszcze nie wiemy. Na pewno będziemy prowadzić analizy urbanistyczne, przegląd literatury w zakresie dobrych praktyk, czyli: w jaki sposób do podobnych ulic podchodzą urbaniści i architekci w innych miastach w Polsce, Europie i na świecie. Postaramy się również prześledzić złe praktyki, bo może okazać się, że tylko z pozoru wszystko z taką ulicą dobrze, ale pewne czynniki nie zadziałały i nie zawsze to kwestia wyłącznie projektu architektonicznego. Dokonamy analizy możliwości wyposażenia Plebańskiej w małą architekturę, zgodnie z zasadami projektowania uniwersalnego. 

Zasadniczym celem jest opracowanie strategii rewitalizacji fragmentu śródmieścia, stworzenie prototypu nowego, interdyscyplinarnego podejścia do kwestii rewitalizacji przed podjęciem tematu przez władze miejskie. Projekt realizowany będzie z naciskiem na rozwinięcie umiejętności miękkich – kooperacji, pracy w zespole i umiejętności zarządzania czasem. Planujemy zorganizowanie laboratorium – studia projektowego na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej, w pomieszczeniach Studenckiego Koła Naukowego LAB 60+, którego członkowie tworzą zespół. Przeprowadzimy wizje lokalne w centrum Gliwic i po wstępnym zidentyfikowaniu głównych problemów dzielnicy – rynku wraz z otaczającymi go ulicami oraz samej Plebańskiej – studenci podzielą się według kompetencji i preferencji na podzespoły, odpowiadające za jakość przestrzeni publicznych, przekształcenia ulicy, społeczne aspekty rewitalizacji oraz marketing – w celu poprawy wizerunku zarówno wśród mieszkańców, jak i odwiedzających gości.

Na co stawiacie w projektowaniu? 

Na poprawę funkcjonowania przestrzeni w kontekście usług gastronomicznych i ruchu pieszego. Zainspirował nas sposób funkcjonowania Plebańskiej, który można było zaobserwować 26 sierpnia 2017 r. podczas koncertu z cyklu Nastaw Ucho. Wówczas lokale gastronomiczne wystawiły swoje stoliki, zapewniając dodatkowe miejsca dla gości, a cała ulica była miejscem występów artystycznych, tętniącym życiem. To marzenie, które chcemy spełnić dzięki projektowi. Poza tym istotne będzie zainicjowanie oddolnych działań pozwalających na znaczące zmiany ulicy i w śródmieściu, idealnie byłoby przetestować różne rozwiązania dla funkcjonowania ulicy i przestrzeni publicznych (np. przejścia do kwartałów wewnętrznych), wreszcie – stworzenie wariantów kształtowania przestrzeni ulicy. 

Projektowanie to sztuka kompromisów i pogodzenie różnych interesów oraz potrzeb. Wszyscy wiemy, że Plebańska to dość krótka ulica i zamknięcie jej dla ruchu kołowego nie powinno spowodować utraty poczucia bezpieczeństwa, a może wręcz przeciwnie, eliminując samochody, będziemy mogli czuć się swobodniej i bezpieczniej. Reasumując: naszym celem jest reorganizacja Plebańskiej poprzez poprawę jakości przestrzeni publicznych oraz działania społeczne, które mogą wpłynąć na potencjał rozwojowy. Efektem końcowym ma być spójna koncepcja obejmująca aspekty urbanistyczne, architektoniczne, ekonomiczne i społeczne.

Miasto już zamknęło część Plebańskiej i stara się ją ożywić ogródkami gastronomicznymi. Czy projekt „Ulica dostępna” będzie kompatybilny z działaniami miasta? 

Nie robimy projektu na zlecenie miasta. Przygotujemy zestaw wariantów, rekomendacji, które oczywiście miastu przekażemy. Plebańska faktycznie ożywiła się i właśnie dlatego wciągnęliśmy ją do zadania, ponieważ ma potencjał. Projekt będziemy prowadzić od października w całym semestrze zimowym. To, co proponuje miasto, czyli zamykanie dla ruchu, nie powoduje jeszcze znacznych zmian w strukturze urbanistycznej czy architektonicznej ulicy. Bardzo liczę na to, że zgramy się z miastem czasowo. Myślę także, że najważniejszy będzie głos użytkowników Plebańskiej, bo to oni w pierwszej kolejności mają do niej prawo. Takie projekty, jak nasz, prowokują do zupełnie innego myślenia w kwestiach rozwiązywania problemów i wyzwań związanych z funkcjonowaniem ulic. Zatem będzie to na pewno temat do dyskusji i chciałabym, żeby studenci określili swoje preferencje, stanowiska, przedstawili rekomendacje, pokazali słabe i mocne strony oraz szanse i zagrożenia wynikające z danego scenariusza czy wariantu. Bo mam poczucie, że na tym polega właśnie rewitalizacja. Traktuję ten projekt także jako rodzaj ćwiczenia niestosowanych dotąd metod dydaktycznych i liczę, że dadzą one możliwość wypracowania czegoś ciekawego i użytecznego. 

wstecz

Komentarze (0) Skomentuj