Muzeum w Gliwicach jest współwydawcą monografii Przemysława Chojnowskiego*, co nie jest dziełem przypadku. Gliwice są bowiem miejscem kluczowym dla Petera (Piotra) Lachmanna, którego biografia nierozerwalnie splata się z dziejami Górnego Śląska, a jego twórczość wyrasta z doświadczeń polsko-niemieckiego pogranicza.
Metamorfoza niemieckich Gliwic – miasta urodzenia i dorastania pisarza – stała się dla twórcy jedną z figur „bycia pomiędzy”. To właśnie tu, w trakcie studiów na Politechnice Śląskiej, Lachmann współtworzył teatr satyryczny i na fali października 1956 roku zadebiutował jako polski poeta.
Ze względu na miejsce urodzenia jest artystą będącym w kręgu zainteresowań Muzeum w Gliwicach. W planach na 2021 rok znalazła się retrospektywna, autorska wystawa tego współczesnego twórcy awangardowego, aktywnego na wielu polach sztuki: teatru, poezji, sztuk wizualnych, tłumaczenia literatury polskiej i niemieckiej. Niemca z urodzenia, Polaka z wyboru.
Niemiec z urodzenia, Polak z wyboru
Urodzony w Gleiwitz (obecne Gliwice) w 1935 r. Przyjaciel Polski i polskich twórców, szczególnie Tadeusza Różewicza, mieszkającego i tworzącego po II wojnie, tak jak Lachmann, w Gliwicach. Lachmann, twórca jedynego w Polsce wideoteatru, jest dla Gliwic postacią symboliczną, dowodem współistnienia dwóch kultur i języków, dwóch tradycji, dwóch nurtów pamięci. Wystawa zostanie zorganizowana w Ruinach Teatru Victoria. Są one symbolem historii Gliwic i historycznych przemian: rozpadu i odbudowy, powrotu i odejścia – podobnie jak twórczość oraz biografia Lachmanna, która wymyka się jednoznacznym kwalifikacjom, stroni od retorycznych „pojednań”, ciągle poszukując.
Jako poeta debiutował w 1956 r. w śląskiej prasie literackiej. Współzałożyciel, aktor i reżyser studenckiego teatru satyrycznego przy Politechnice Śląskiej – do wyjazdu do Niemiec Zachodnich w 1958, w ramach tzw. akcji łączenia rodzin. W Niemczech odbył studia z filozofii, germanistyki i teatrologii na Uniwersytecie w Kolonii, później w szwajcarskiej Bazylei. Jako poeta niemieckojęzyczny debiutował w antologii „Junge Lyrik 1960”, równolegle w Polsce publikował poezję i prozę („Twórczość”, „Współczesność”, „Tygodnik Powszechny”, „Nowa Kultura”, „Polityka”), współpracował z niemieckimi wydawnictwami i rozgłośniami radiowymi jako autor słuchowisk i audycji literackich oraz tłumacz i recenzent wewnętrzny czołowych zachodnioniemieckich wydawnictw. Przetłumaczył ok. 40 pozycji z literatury polskiej (m.in. J. Andrzejewskiego, J. Bocheńskiego, T. Konwickiego, J. Kotta, L. Kołakowskiego, R. Ingardena, Cz. Miłosza, T. Różewicza) oraz sztuki (S. Witkiewicza, T. Różewicza, H. Kajzara). Za przekłady z polskiego otrzymał w 1981 r. nagrodę nowojorskiej Fundacji im. Jurzykowskich i w 1991 nagrodę paryskiej „Kultury”.
Lachmann i Lothe w Pozie
W 1985 r. Lachmann założył, wspólnie z aktorką Jolantą Lothe, jedyny do tej pory w Polsce wideoteatr Lothe Lachmann Videoteatr „Poza”, z siedzibą w Pałacu Szustra na warszawskim Mokotowie. Realizował w nim spektakle jako autor własnych scenariuszy (lub adaptacji) i obrazów oraz reżyser, sterując przedstawieniami „na żywo”. Koncepcja wideoteatru, unikatowa na skalę polską, ma charakter eksperymentalno-poszukiwawczy. Czerpie inspiracje z teatru, opery, happeningu, instalacji, filmu, grafiki, animacji, przekraczając granice form i nadając im nową jakość. Wideoteatr „Poza” prezentował swoje spektakle na licznych festiwalach i przeglądach sztuki w Polsce i zagranicą. Od paru lat Lachmann zajmuje się twórczością i biografią wybitnego niemieckiego romantyka E.T.A. Hoffmanna, którego polskie lata stały się dla niego szczególnie fascynującym tropem europejskich związków kulturowych w kontekście polsko-niemieckim.
(Muzeum w Gliwicach)
*Piotr Chojnowski, „Liminalność i bycie „pomiędzy” w twórczości Petera (Piotra) Lachmanna. Studium literacko-kulturowe”, Kraków 2020.
Komentarze (0) Skomentuj