Tworzą dziedzictwo miasta, wiele z nich zapisało się w jego historii, ale pamięć jest zawodna i często blaknie. Dlatego „Nowiny Gliwickie” chcą przywrócić współczesności, postaci, które znacząco wpłynęły na Gliwice.
To osobowości i osobistości z różnych dziedzin i działające w różnych epokach – od XVII wieku do współczesności. Mężczyźni i kobiety z charyzmą, wizjonerzy i bojowniczki, artyści i lekarze, ludzie różnych wyznań i narodowości, których łączy miasto.
Chcemy by pozostał po nich trwały ślad, artefakt, przywołujący te postaci i pobudzający wyobraźnię mieszkańców. Być może, na co liczmy, nasza społeczna akcja da asumpt do nowych odkryć, do tego, by jeszcze lepiej poznać lokalne dziedzictwo i historię.
Wspólnie z naszymi partnerami – Stowarzyszeniem Przyjaciół Ziemi Gliwickiej, firmą Radan i Miastem Gliwice – zapraszamy mieszkańców do akcji obywatelskiej - „Ławeczki znanych gliwiczan”.
Nim się jednak ławeczka zmaterializuje, mamy dla Państwa ważne zadanie: to Wy, czytelniczki i czytelnicy, internauci i internautki wybierzecie patronów ławeczki, bo zakładamy, że będzie to akcja cykliczna.
Jej przygotowanie nie byłoby możliwe bez wsparcia partnerskiego firmy Radan, która ufunduje ławeczkę, a także zaangażowania miasta, z którym wspólnie wybraliśmy miejsce, w jakim stanie pierwsza i kolejne Ławeczki. Miasto zadba również o kwestie formalne, w tym projekt.
Miejsce posadowienia „Ławeczki znanych gliwiczan” nie jest przypadkowe – chcemy by była nim aleja Przyjaźni, dawna Wildeklodnitz, ulubiony trakt spacerowy przedwojennych i współczesnych mieszkańców, przestrzeń interesująca architektonicznie i urbanistycznie poprzez dwa ikoniczne budynki – Ruiny Teatru Victoria oraz Dom tekstylny Erwina Weichmanna. Aleja Przyjaźni to także obszar zainteresowania artystów, performerów, miejsce, w którym, mamy taką nadzieję, będą w przyszłości odbywać się i koncerty i wystawy, tak by aleja stała się prawdziwą żywą ulicą. „Ławeczka znanych gliwiczan” stanie się więc jej symbolicznym, acz, znaczącym dopełnieniem.
W kolejnych wydaniach gazety, a także na stronie www
i w mediach społecznościowych będziemy informować o postępach akcji, głosowaniu, zaprezentujemy także biogramy patronów.
Chcemy wspólnie z mieszkańcami i naszymi partnerami zanurzyć się w arcyciekawą historię miasta. Ławeczka to tylko jej symbol.
Łukasz Buszman, redaktor naczelny „Nowin Gliwickich”:
„Nowiny Gliwickie” żyją pulsem miasta, i są niezwykle silnie związane z gliwicką tożsamością. A na nią składają się z kolei doświadczenia ludzi, którzy tu mieszkali, żyli, tworzyli to miasto. Chcemy ich uhonorować naszą, wspólną akcją. Znani gliwiczanie powinni być bliscy mieszkańcom także w tej codziennej przestrzeni, po której spacerujemy, chodzimy do pracy czy szkoły, przy której odpoczywamy. Dlatego zachęcam do współtworzenia akcji „Ławeczka znanych gliwiczan” – to nasze wspólne dzieło - historyczne, ale z myślą o współczesnych i przyszłych pokoleniach.
Kazimierz Szymański, prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Gliwickiej:
Ten projekt ma na celu upamiętnienie znanych postaci związanych bezpośrednio lub pośrednio z Gliwicami. Ważne jest również uwypuklenie roli, jaką odegrali dla rozwoju naszego miasta.
Adam Neumann, prezydent Gliwic:
Gliwicka ławeczka pamięci to cenna inicjatywa, ponieważ w sposób nieszablonowy, odmienny od tego, do którego jesteśmy przyzwyczajeni, pozwoli uczcić pamięć osoby związanej z naszym miastem. Zamiast pomnika powstanie miejsce odpoczynku skłaniające być może również do chwili przemyśleń. W centrum miasta, w otoczeniu zieleni, pod koronami drzew. Co ważne, o tym jaka postać powinna być w ten sposób upamiętniona zdecydują gliwiczanie, dlatego gorąco zachęcam do głosowania w plebiscycie organizowanym przez „Nowiny Gliwickie”.
Propozycje patronów i patronek
1. John Baildon (11.12.1772 r. - 07.08.1846 r.) - hutnik, przemysłowiec, inżynier, uważany za ojca współczesnego hutnictwa żelaza. Wiosną 1793 r. przybył, na zaproszenie von Redena, do Tarnowskich Gór. Pomimo młodego wieku (miał 21 lat) powierzono mu stanowisko doradcy technicznego przy budowie Królewskiej Odlewni Żelaza w Gliwicach. Zbudowany przez Baildona, według planów Ephraima Ludwiga Abtsa, wielki piec był pierwszym tego typu obiektem na kontynencie europejskim. Baildon związał swoje życie z Gliwicami, tutaj się ożenił, tu mieszkał (w kamienicy w Rynku), tu też został pochowany – na Cmentarzu Hutniczym;
2.Theodor Erdmann Kalide (08.02.1801 - 23.08.1863 r.) - artysta rzeźbiarz. Już w latach 20. XIX wieku Kalide zyskał sławę plastyka postaci zwierzęcych, szczególnie dzięki umiejętności tworzenia naturalnie ukształtowanych modeli śpiących i czuwających lwów. Pracował dla Królewskiej Odlewni Żeliwa w Gliwicach, z którą był związany aż do śmierci. Jest autorem m.in rzeźb Chłopiec z łabędziem czy Lew śpiący.
3. Wilhelm von Blandowski (21.01.1822 r. - 18.12.1878 r.) - górnik, rewolucjonista, podróżnik, badacz historii naturalnej Australii i fotograf. W 1862 roku założył w Gliwicach, swoim rodzinnym mieście, atelier, które działało do 1868 roku. W 1854 r. von Blandowski zainaugurował działalność Muzeum Historii Naturalnej w Melbourne, obejmując stanowisko jego pierwszego kuratora i organizatora wypraw badawczych. Instytucja, ufundowana przez rząd stanu Wiktoria, istnieje do dzisiaj;
4. Salomon Lubowski (1825 r. - 15.04.1889 r.) - architekt, mistrz murarski i budowniczy działający głównie w Gliwicach. Był członkiem gliwickiego cechu murarzy i cieśli oraz członkiem deputacji budowlanej rady miejskiej. Jego ikoniczne budynki w mieście to synagoga (nie istniejąca), budynek poczty głównej przy Dolnych Wałów, Willa Caro przy ul. Studziennej;
5. Oskar Troplowitz (1863 r. - 27.04.1918 r.) - farmaceuta. W 1890 roku dzięki pomocy finansowej rodziny, za kwotę 60 tysięcy marek, wykupił zakład farmaceutyczny Carla P. Beiersdorfa w Altonie. Rozwinął go w dużą firmę kosmetyczną „Beiersdorf & Co” (jej spadkobierczynią jest dzisiejsza Beiersdorf AG), w przededniu wybuchu I wojny światowej obecną w 29 krajach na 4 kontynentach, zatrudniającą w samych Niemczech ponad 500 pracowników i stawiającą na innowacyjność swych wyrobów. Współpracując z dermatologiem prof. Paulem Gersonem Unną, w 1911 r., wykorzystując euceryt, wprowadził na rynek najbardziej znany kosmetyk w historii – krem „Nivea”;
6. Hugo Scobel (22.03.1866 r. - 04.01.1931 r.) - przedsiębiorca, piwowar, właściciel najbardziej znanego na Śląsku i w Gliwicach browaru. Kluczem do jego sukcesu stała się rzadko spotykana pasja i umiłowanie profesji, którą wykonywał. Dzięki niestrudzonej i wytrwałej pracy oraz prawdziwemu oddaniu i determinacji na przełomie lat 20-tych i 30-tych XX wieku browar „Löwenbier-Brauerei H. Scobel” był jednym z najnowocześniejszych i powszechnie uznanych prywatnych browarów śląskich;
7. Karl Schabik (31.10.1882 r. - 30.11.1945 r.) - W 1919 roku trzydziestosiedmioletni Schabik przyjechał z Westfalii do Gliwic. Był już urzędnikiem budowlanym z dorobkiem, chciał jednak spróbować sił jako ktoś, kto będzie mógł wpływać na architektoniczny kształt miasta. Znakiem firmowym Schabika i jego współpracowników, a dobierał ich niezwykle starannie, było świadome planowanie: miało ono przede wszystkim spełnić oczekiwania masowo przybywających mieszkańców miasta oraz uchronić przed chaotyczną i niekontrolowaną zabudową wolnej jeszcze przestrzeni. Był wizjonerem, który ukształtował Gliwice, jakie dziś znamy;
8. Horst Bienek (07.05.1930 r. - 07.12.1990 r.) - pisarz, publicysta, tłumacz, reżyser filmowy. Dzieciństwo spędził w robotniczej części Gliwic. W 1945 roku został wysiedlony do Niemiec (decyzję o opuszczeniu Gliwic podjął samodzielnie, ponieważ zakazano używania języka niemieckiego) i znalazł się w radzieckiej strefie okupacyjnej. Pobierał nauki u Bertholda Brechta w Berlinie Wschodnim. Swoją literacką twórczość związał z Gliwicami i Górnym Śląskiem. Najwyżej cenionym dziełem Bienka jest gliwicka tetralogia: Pierwsza polka, Wrześniowe światło, Czas bez dzwonów oraz Ziemia i ogień.
9. Tadeusz Teodorowicz Todorowski (25.06.1907 r. – 25.10.2001 r.) – architekt, wykładowca akademicki, współtwórca wydziału architektury Politechniki Śląskiej, grafik, poeta, rajdowiec. W 1931 roku Todorowski obronił dyplom u profesora Witolda Minkiewicza, rektora Politechniki Lwowskiej. We Lwowie nie ograniczał się jedynie do pracy dydaktycznej, terminował w wielu pracowniach, zdobywając w ten sposób uprawnienia zawodowe do samodzielnego projektowania. Mając 38 lat rozpoczął zupełnie nowy, gliwicki, etap. Z długą listą doskonałych realizacji, spełniając się jako architekt, wykładowca i inspirator powstania samodzielnego wydziału architektury Politechniki Śląskiej;
10. Zofia Rydet (5.05.1911 r. – 24.08.1997 r.) - jedna z najwybitniejszych polskich fotografek, autorka monumentalnego cyklu dokumentalnego „Zapis socjologiczny”. Od 1961 roku należała do ZPAF. Prowadziła dział wystaw w Gliwickim Towarzystwie Fotograficznym, którego członkinią została w 1954 roku. W latach 70. wykładała fotografię na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej. Od 1978 roku praktycznie aż do końca swej aktywności realizowała najważniejsze i największe (w sensie ilości zdjęć) dokonanie artystyczne - „Zapis socjologiczny”. Jej prace znajdują się w najważniejszych zbiorach polskich i zagranicznych, w tym: MOMA (Museum of Modern Art) w Nowym Jorku, Centre Georges Pompidou w Paryżu;
11. Jerzy Lewczyński (14.03.1924 r. – 2.07.2014 r.) - artysta, fotograf, popularyzator koncepcji archeologii fotografii. W latach 1945-51 studiował na Politechnice Śląskiej w Gliwicach. Od 1956 roku był członkiem ZPAF-u, a od 1951 Gliwickiego Towarzystwa Fotograficznego. Atmosfera zdjęć Lewczyńskiego przypomina wczesne filmy Miloša Formana, który ukazując absurdalność życia w socjalistycznym państwie, uzmysławiał nam jednocześnie śmieszność i tragizm życia);
12. Arthur Kochmann (24.12.1864 r. - 1944 r. ) – prawnik i notariusz w sądzie rejonowym w Gliwicach. W 1899 r. został radnym miejskim, a w 1915 r. przewodniczącym gminy synagogalnej w Gliwicach. W 1928 roku otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Gliwic. Od czasu dojścia do władzy narodowych socjalistów współpracował z bytomskim adwokatem i sekretarzem Żydowskiego Komitetu Działania Georgiem Weissmannem w zakresie egzekwowania praw mniejszości żydowskiej. Wspólnie redagowali między innymi petycję Berheima;
13. Mieczysław Chorąży (31.08.1925 r. – 20.02.2021 r.) – naukowiec, onkolog, profesor nauk medycznych, wieloletni kierownik Zakładu Biologii Nowotworów w Narodowym Instytucie Onkologii. Społecznik, zaangażowany w życie miasta, twórca Wszechnicy Polskiej Akademii Umiejętności, ważnej instytucji edukacyjno-poznawczej, dzięki której Gliwice znalazły się na mapie liczących się miejsc odwiedzanych przez elitę naukowców z różnych dziedzin;
14. Jadwiga Markowa (15.09.1885 – 8.09.1939 r.) - polska działaczka plebiscytowa i społeczna. W 1899 roku ukończyła szkołę ludową w Gliwicach. W latach 1920–1921 Jadwiga należała do zespołu Polskiego Komitetu Plebiscytowego w Gliwicach, a po wybuchu III Powstania Śląskiego wstąpiła do 4. Gliwickiego Pułku Piechoty pod dowództwem Stanisława Mastalerza. Szykanowana w niemieckich Gliwicach przeprowadziła się do Nowego Bytomia, gdzie zaangażowała się w sprawy społeczne: współorganizowała Koło Polek przy Związku Uchodźców Polskich. Zamęczona w 1939 roku przez oddziały Freikorpsu ;
15. Wanda Polańska (29.04.1931 r. – 28.10.2020 r.) - od wczesnego dzieciństwa związana była z Krakowem, gdzie pod kierunkiem prof. Józefa Gaczyńskiego zdobywała muzyczne wykształcenie. Na scenie zadebiutowała w 1957 roku w Operetce Śląskiej w Gliwicach, wykonując błyskotliwą partię Rozalindy w „Zemście Nietoperza” Johanna Straussa. Z tą sceną związana była aż do 1963 roku, kiedy to przeniosła się do Warszawy, gdzie dostała angaż w Operetce Warszawskiej, szybko stając się gwiazdą estrady.
Komentarze (0) Skomentuj